Arşivlik / Sayı 2

Feminist Dijital Hafıza İçin Yeni Bir Adım: “Hashtag Belleği” Açılıyor
/ Aslı Davaz 

Kadın Eserleri Kütüphanesi, dijital feminist aktivizmin ürettiği belgeleri derlemek ve yeni koleksiyonlar oluşturmak amacıyla ilk adım olarak “Hashtag Belleği” hazırlıyor. Ekim ayının başında kütüphanenin web sitesi üzerinden erişime açmayı planladığımız bu bellek, feminist hareketin ürettiği 50 Hashtag’in katalog tanımlarını içerecek. Her bir hashtag için başlatıcı olay, tarih, yer, dil, konu başlıkları, ilgili terimler, açıklayıcı not, katılımcı kurumlar, medya yansımaları, kültürel izleri ve kaynakları görülebilecek. Böylece hashtaglerin yalnızca bir etiketleme aracı değil, toplumsal hafızanın dijital bir kaydı olduğu ortaya konacak.
Hashtag Belleği, hangi dönemde hangi sorunların toplumsal bir mobilizasyon yarattığını anlamaya olanak verirken, gelecekteki mücadelelere de ışık tutuyor ve bu kayıtlar araştırmacılar, gazeteciler ve aktivistler için önemli bir kaynak oluşturuyor. Son on yıl, hashtaglerin toplumsal cinsiyet eşitliği mücadelesinde hem hareket aracı hem de hafıza inşasının vazgeçilmez bir unsuru haline geldiğini gösterdi.
2010’lu yıllarla birlikte sosyal medyanın yaygınlaşması, feminist söylemin farklı toplumsal katmanlara ulaşmasını sağladı. Hashtag kullanımı, hem bir direniş dili hem de dijital bir hafıza mekânı olarak öne çıktı. Kadına yönelik şiddet davalarında mağdurun adının hashtage dönüşmesi, adalet talebini görünür kıldı ve olayın toplumsal hafızada kalıcı bir yer edinmesini sağladı. Özgecan Aslan’ın 2015’teki katli, bu açıdan tarihsel bir dönemeç oldu. #ÖzgecanAslan etiketi milyonlarca kez paylaşıldı ve kadın cinayetlerinin kamuoyundaki görünürlüğünü önemli ölçüde artırdı. #KadınaŞiddeteHayır ve #ÖzgecanİçinAdalet gibi etiketler, kitlesel yasın ve öfkenin dijital bir tezahürüne dönüştü. LGBTİ+ dayanışması da #TransCinayetleriPolitiktir etiketiyle görünürlük kazandı.
2016 sonrasında hashtagler, yalnızca şiddet vakalarıyla sınırlı kalmadı; toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin kültürel ve politik boyutlarını da hedefledi. Kadınların kıyafet tercihleri üzerinden maruz kaldıkları baskılara karşı geliştirilen #KıyafetimeKarışma etiketi, bedensel özerklik ve yaşam tarzı özgürlüğü taleplerinin dijital manifestosu oldu. Aynı dönemde #İstanbulSözleşmesiYaşatır, kadına yönelik şiddetle mücadelede uluslararası standartları savunmanın sembolü haline geldi. 2019’dan itibaren #İstanbulSözleşmesiBizim hashtagi uluslararası dayanışma ağlarında da yankı buldu. Sosyal medyada düzenlenen “dijital mitingler” ile eş zamanlı paylaşımlar, dijital alanın örgütlenme kapasitesini en açık şekilde ortaya koydu.
2021 yılında Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesi, hashtagleri daha güçlü bir direniş alanına dönüştürdü. Bu etiketler üzerinden hukuki süreçler aktarıldı, uluslararası kamuoyuna çağrılar yapıldı, dayanışma mesajları küresel ölçekte dolaşıma girdi. Son yıllarda #EmineBulut ve #ŞuleÇetİçinAdalet gibi etiketler, davaların her aşamasında kamuoyu baskısını canlı tuttu. Bu etiketler, yalnızca tepkisel refleksler değil, aynı zamanda davaların sonuçlanmasına kadar süren bir takip ve baskı mekanizması işlevi gördü.
Uluslararası feminist hareketlerle kurulan dijital köprüler de bu mücadeleyi destekledi. #MeToo gibi uluslararası kampanyalar Türkiye’de yerelleştirilerek medya ve sanat dünyasında yaşanan cinsel taciz vakalarının ifşasında etkili oldu.
Hashtag Belleği, bütün bu deneyimleri, unutulmaması ve gelecek kuşaklara aktarılması için görünür kılmayı, dijital hafızayı korumayı ve böylece feminist mücadelenin hem tarihine hem de geleceğine ışık tutmayı amaçlıyor. Aynı zamanda genç kuşaklara, dijital aktivizmin yalnızca bir paylaşım değil, toplumsal dönüşüm için güçlü bir örgütlenme biçimi olduğunu hatırlatıyor. Özetle bu bellek, geçmiş mücadelelerin izlerini taşıdığı kadar, geleceğin yol haritalarını da çizen dinamik bir kaynak olmayı hedefliyor…

Arşivlik Dijital Bülteni, Marjinal Portel Novelli katkılarıyla hazırlanmaktadır.