Kadın Eserleri Kütüphanesi Görsel Koleksiyonu: Albümler / Füsun Ertuğ
Koleksiyonumuzda bulunan aile albümleri ile kurumsal albümler üzerine 2025 yılında bir çalışma başlattık. Bu albümler, sadece araştırmacılar için çok değerli birer bilgi kaynağı değil, sanatçılar, küratörler ya da edebiyatla ilgilenenler için de ilham kaynağı olabilir.
Kısa vadede hedefimiz, yedi aile albümü ile üç kurumsal albümü sayfa düzenleri ve bütünlükleri korunacak şekilde tarayıp araştırmacılara sunmaktı. Albümlerden üçünün daha önce taranmış, envanter numarası verilerek kataloğa eklenmişti. Henüz numara verilmemiş yedi albüm de envanterlendi; ardından tüm albümler sayfa bazında taranarak pdf formatında dosyalandı. Ayrıca görseller JPG formatında tekil olarak envanter numaralarıyla Görsel Katalog veri tabanına aktarıldı ve katalog bilgileri işlendi.
Kataloglama süreci, görselin tanımlamasını; varsa ön ya da arka yüzdeki yazıların okunmasını; bu yazılar eski Türkçe ya da başka bir dilde ise çevirisinin yapılmasını; yer, tarih, üretici gibi bilgilerin eklenmesini içermektedir. Bazen bir fotoğrafta yer bilgisi bulunmasa da görünen bir cami ya da iskele gibi ipuçları, araştırmayı keyifli bir oyuna dönüştürür. Tarih belirtilmemişse, giyim-kuşam gibi ipuçlarından olası tarih belirlenmekte ve ilgili kaynaklara başvurulmaktadır.
Aile albümlerinin temel özelliği, her birinin bir kadına ait olması. Biz de bu albümleri, düzenleyen kadınların adıyla anıyoruz.
İlk albüm, Saide Nazif Hanım’a ve ailesine ait; 1920-1935 yıllarını kapsıyor. İstanbul’un çeşitli semtlerine ait anılar, ithaflar içeriyor. Bedriye Göksel’e ve ailesine ait, 1935-1942 yıllarını kapsayan iki albümde ise yine İstanbul ağırlıklı olmakla birlikte Bursa ve İzmir’ dair anılar da yer alıyor; toplamda 600’e yakın görsel içeriyor.
1929-1940 yıllarına ait ressam Saadet Zafer’in albümü, özellikle Büyükada ağırlıklı. İstanbullu diğer iki kadından Tiraje Yargıcı’ya ait albüm 1937-1952 yıllarını kapsıyor; Anna Hanım’ın 1930-1950 yıllarına ait olduğunu tahmin ettiğimiz albümü ise Büyükada Rum mezarlığı ile Atina’da bir düğüne ait görseller bakımından önemli. Ayrıca 1910-1920’ye tarihlenebilecek iki sayfalık anonim bir aile albümü de bulunuyor.
1910’lardan 1950’ye Cumhuriyet’in hemen öncesiyle erken Cumhuriyet yılları boyunca çoğunluğu İstanbullu, eğitimli, varlıklı ailelerden bu kadınların yaşamlarına ait çok özel anıları içeren bu yedi albümde toplam 1150 kadar görsel yer alıyor.
Bu görsellerin, araştırmacılara ve sanatçılara kurgular yaratmak ya da yeni çalışmalara kaynaklık etmek için ilham vereceğini umuyoruz.
Üç kurumsal albümden ilki Ankara’da Milli Kütüphane’nin ek binasının 1964 yılında açılışına ait törenden görseller içeriyor. Afet İnan’ın onur konuğu olduğu törende Kütüphaneci Müjgan Cumbul ve Leman Şenalp’i, ayrıca bir grup parlamenter ile İsmet İnönü’yü de görüyoruz.
Konya Kız Muallim Mektebi’ne ait diğer albüm, 1929-1930 öğretim yılına ait bir okul tanıtım albümü. Okul binası ile başlayan albümde sınıflarda ders yapan öğrenci ve öğretmenler, laboratuvarda, dikiş dersinde, folklor ve tiyatro kolunda, törende kız öğrenciler, ayrıca okulun reviri, yatakhane ve yemekhanesi gibi orijinal görseller bulunmakta. Sonuncu koleksiyon ise 1910-1920 dönemine ait olduğu düşünülen orijinal görsellerle Topkapı Fukaraperver Cemiyeti’ne ait binanın, binanın önünde ve iç mekânında yardım alan yoksulların, giydirilen çocukların görsellerini kapsıyor.
Albümler konusunda kısa vadeli hedeflerimizi kısmen gerçekleştirdik. Ancak bu hedeflerin, albümler üzerinde uzun vadede gerçekleştirileceğini umduğumuz sosyolojik, tarihsel, kurgusal farklı çalışmaların ancak alt yapısını oluşturduğunun da bilincindeyiz. Sanatçılarla ve araştırmacılarla birlikte, elinde aile albümü bulunan herkesi bu belleğe katkı sunmaya ve albümlerini açık bir kaynak haline getirmek üzere bizimle paylaşmaya davet ediyoruz.
Künye: Füsun Ertuğ, ”Kadın Eserleri Kütüphanesi Görsel Koleksiyonu: Albümler”, Arşivlik, sy.1 (Temmuz 2025), https://kadineserleri.org/kadin-eserleri-kutuphanesi-gorsel-koleksiyonu-albumler/
Bu Dijital Bülten Avrupa Birliği Sivil Düşün Programı kapsamında Avrupa Birliği desteği ile hazırlanmıştır. İçeriğin sorumluluğu tamamıyla Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı’na aittir ve AB’nin görüşlerini yansıtmamaktadır.