Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, 2010 yılında 20. kuruluş yıl dönümünü kutlarken, kadın tarihi üzerine çalışan ve eski harfli Türkçe bilmeyen araştırmacılar için Osmanlı Dönemi kadın dergilerini tanıtmak amacıyla, kişiler ve kurumların da desteğiyle “Kadınların Belleği Dizisi Çeviri Yazım Projesi”ni başlatmıştı. Bu proje kapsamında 8 dergi çeviri yazımı yapılarak yayımlandı.
2020’de 30. yaşını kutlamaya hazırlanan Vakıf, “Kadınların Belleği Dizisi 2- 30. Yıl Projesi”yle bir önceki projeden kalan 32 derginin çeviri yazımının yapılması için 2017’de çalışmaları başlattı. Gönüllü ve özverili çalışan bir ekiple ilerleyen projenin ilk yayınları Libra Kitap’tan çıktı.
Bu projeye değerli zamanlarını ayıran gönüllü çeviri yazımcılara ve yayımcı Libra Kitap’a teşekkür ederiz.
Kadınların Belleği Dizisi – 2 Yayınları
Basım Yılı: 2019
Yayına Hazırlayan: Birsen Talay Keşoğlu
Çeviri Yazım: Birsen Talay Keşoğlu, Mustafa Keşoğlu
Yayıncı: Libra Kitapçılık ve Yayıncılık
ISBN: 978-605-2380-95-6
Yayın Hakkında: “Dergi, 1916 yılında faaliyete başlayan Bilgi Yurdu Dershanesi’nin yayın organı olarak 1917 yılında yayımlanmaya başlamıştır. 1918 yılına kadar 1,5 yıl süreyle yayın hayatına devam eden dergi, Birinci Dünya Savaşı’nın Osmanlı için yenilgiyle sonuçlanmasından sonra yayınına son vermiştir. Bilgi Yurdu Dershanesi, Osmanlı İmparatorluğu içinde ilk özel kadın dershanesidir. Hedefi ise kadınları okur yazar hale getirmek, meslek sahibi yapmak ve ayrıca sağlıklı, eğitimli, topluma faydalı nesiller yetiştirecek anneler yaratmaktır.”
Kitabın “Giriş” bölümünden alınmıştır. (s. 14)
Basım Yılı: 2019
Yayına Hazırlayan: Birsen Talay Keşoğlu
Çeviri Yazım: Aylin Doğan, Feray Coşkun, Tarık Demir, Semih Evciman
Yayıncı: Libra Kitapçılık ve Yayıncılık
ISBN: 978-605-7884-00-8
Yayın Hakkında: “Firuze, 1924 yılında yayınlanmıştır. Başyazarlığını Muazzez Yusuf’un yaptığı dergiye Osmanlı kadın hareketinde yer alan kadınlar da yazılarıyla destek vermiştir. Ahmet Haşim Bey’in kadınlarla ilgi bir beyanının yarattığı tartışma ise dönemin atmosferini, kadınların üstesinden gelmek zorunda oldukları meseleleri göz önüne sermektedir.
Ev Hocası, 1923 yılında Ahmed Edip tarafından yayınlanmıştır ve derginin hedef kitlesi “az çok tahsil görmüş aileler ve eğitimine devam etmekte olan gençler”dir. Ahmed Edip, Türk Kadını ve Bilgi Yurdu Işığı dergilerinin de hem yazarı hem de sorumlu müdürüdür ve bu dergilerin tümünde bilimsel olma ve bilimsel verileri kadınlara, gençlere ulaştırmak gibi çok net bir amaç vardır.
Kadınlık Hayatı 1913 yılında yayımlanmıştır. Derginin sahibi ve sorumlu müdürü Emine Seher Ali Hanım’dır. Emine Seher Hanım, Kadınlar Dünyası dergisinin de baş yazarlarındandır. Bu dergi aracılığıyla kadınların taleplerini özgürce ifade edeceği bir mecra yaratmak istediklerini belirtmiştir.
İnsaniyet dergisi, 1882-1883 yılları arasında kadınlara yönelik olarak çıkarılmış aylık bir dergidir. İnsanlığın yarısının kadın olduğu ön kabulüyle çıkan bu dergi, kadının insan olup olmadığı tartışmalarını da bir kenara koymak için alan açmıştır. Ancak Mahmut Celalettin Bey derginin amacını açıklarken, “Muhadderata” yani Müslüman kadınlara hizmeti amaç edindiklerini de ifade etmiştir.
Erkekler Dünyası dergisi 1914 yılında tek sayı olarak, Mevlanzade Rıfat tarafından yayınlanmıştır. Mevlanzade Rıfat Kadınlar Dünyası dergisini yayınlayan Ulviye Mevlan’ın eşidir; Meşrutiyet yanlısıdır ancak 1908’de çıkarttığı Serbesti gazetesi ile İttihat ve Terakki’ye karşı ciddi bir muhalefet yürütmüştür. 1914 Osmanlı için bir dönüm noktasıdır ve modernleşme çabalarının oldukça yoğun yaşandığı döneme tekabül eder. Kadınların toplumsal yaşamın her alanında yer almasını sağlamadan modernleşmek imkânsızdır ve bu hedef doğrultusunda erkekleri de bu amaç etrafında toplamak için büyük çaba sarf edilmektedir.
Bu dergilerin tümünde görücü usulü evlilik, kadınların eğitim hakkının darlığı, toplumsal yaşamdaki kısıtlılıkları eleştirilerek, daha geniş haklar talep edilmiş ve bu engelleri aşmak için de dergiler yayınlanmış, dernekler kurulmuştur. Bu dergilerde bazen çok bazen az ama mutlaka erkeklerin seslerini de duyarız ancak çoğunda, bu erkek seslere yanıt vermeye, eşit hak mücadelelerini savunmaya çalışan kadınları daha yüksek tonla aynı anda duyarız. Erkek sesler, bir yandan kadının modernleşmesini ister ama bir yandan da bu özgürlük hareketinin “ifrata” kaçacağının ve kontrol edilemeyeceğinin korkusunu aynı anda yaşar.”
Kitabın “Giriş” bölümünden alınmıştır. (s.12)
Basım Yılı: 2019
Yayına Hazırlayan ve Çeviri Yazım: Elif Yılmaz Şentürk
Yayıncı: Libra Kitapçılık ve Yayıncılık
ISBN: 978-605-7884-55-8
Yayın Hakkında: “Kendisini ‘Perşembe günleri çıkar, edebî, ictimâ‘i, resimli hanım gazetesi’ olarak tanımlayan Hanımlar Âlemi’nin yayın hayatı Hicri takvime göre 1330 [1914] yılında başlamıştır. Derginin yayınlanma amacı hanımları hem eğlendirmek hem de okumayı sevdirmektir. Bu amaç derginin ilk sayısında şu şekilde belirtilmiştir: ‘Her teşebbüsün tahtında bir maksâd olduğu aşikârdır sözünü hülâsa ederek diyelim ki: Bizim de Hanımlar Âlemî’ni neşretmekten maksâdımız muhterem nisvânımızın terakkî ve tealilerine çalışmak mümkün olduğu kadar âdâb ve nezahet-i kalemiyeden ayrılmayarak hanımlarımıza okumayı sevdirmek, zevk-i mütalaayı tattırmaktır’ (Maksad ve Meslek, 1914).
Haftalık olarak yayınlanan derginin 27 Mart 1330 – 24 Temmuz 1330 tarihleri arasında çıkmış 18 sayısı bulunmaktadır.”
Kitabın “Giriş” bölümünden alınmıştır.
Basım Yılı: 2020
Yayına Hazırlayan ve Çeviri Yazım: Akgül Zorbay, Arzu Atik
Yayıncı: Libra Kitapçılık ve Yayıncılık
ISBN: 978-625-7900-01-0
Yayın Hakkında: “26 Mart 1914-16 Temmuz 1914 tarihleri arasında haftalık olarak yayımlanan Sıyanet’in ancak 17 sayısına (26 Mart 1914-16 Temmuz 1914 tarihleri arasında) ulaşılabilmiştir. İmtiyaz sahibi Melek Meliha, sorumlu müdürü Zaime Hayriye’dir. (…)
Sıyanet’in ilk sayısında her şeyi hükümetten beklemek yerine artık fertlerin bir şeyler yapması gerektiği vurgulanarak ‘teşebbüsât-ı hususiye’nin öneminden bahsedilmiştir. Fertleri zengin olan bir memleket zengin olur ve güç kazanır denen “Meslek ve Muradımız” başlıklı makalede Sıyanet’in kuruluş amacı şöyle verilir:
İşte cemiyetimizin mesleği bu vadide çalışmak, muradı bu gayeye erebilmektir. Bu maksad-ı hayr ile teşekkül eden İstihlâk-ı Millî Kadınlar Cemiyet-i Hayriyesi kadınlığın irfanına hizmet etmek icraâtını neşre vasıta olmak üzere Sıyanet Gazetesi’ni neşre karar verdi. Gazetemiz Müslüman kadınlarının hayat-ı mesaiye doğru attıkları adımı teshile çalışmakla mübahi olan cemiyetimizin hidematını ve Türk kadınlarının faaliyet-i vatanperveranelerinde mazhar oldukları muvaffakiyât ve terakkiyâtı enzar-ı ammeye vazedecektir.
Bu amaçla kurulan İstihlak-ı Millî Kadınlar Cemiyet-i Hayriyesi kadınların iş ve sosyal hayat içinde bir yer edinmesini desteklemek ve çalışmalarını yayma aracı olmak üzere Sıyanet’i yayınlamaya karar vermiştir. Gazete Müslüman kadınların çalışma hayatına doğru attıkları adımı destelemek ve kolaylaştırmaya çalışmakla övünür. Cemiyet, yaptığı hizmetleri ve Türk kadınlarının çalıştıkları alanlarda erişmiş oldukları başarı ve ilerlemeleri Sıyanet vasıtasıyla herkesin görmesini sağlayacaktır. Sıyanet kendisini ‘içtimai, edebî, ilmî, iktisadi kadın ve aile gazetesi’ olarak tanımlamıştır.”
Kitabın “Önsöz” bölümünden alınmıştır.
Basım Yılı: 2021
Yayına Hazırlayan: Birsen Talay Keşoğlu
Çeviri Yazım: Aslı Karaca, Elvan Angün, Nilgün Arın, Semih Evciman, Şeyda Aysun Oğuz
Yayıncı: Libra Kitapçılık ve Yayıncılık
ISBN: 978-625-7900-79-9
Yayın Hakkında:1913-1921 yılları arasında, toplam 209 sayı olarak (194+15 sayı) yayımlanan bir Osmanlı kadın dergisi olan Kadınlar Dünyası’nın günlük, resimsiz ve 4 sayfa olarak yayımlanan ilk 100 sayısı “Kadınların Belleği Dizisi 1” projesi kapsamında 2009 yılında Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı “20. Yıl Özel Yayını” olarak “Latin harfleriyle” iki cilt halinde basıldı. Derginin haftalık, resimli ve başlangıçta 16 sayfa, daha sonra 8-16 aralığında değişen sayfa sayısıyla yayımlanan geri kalan 109 sayısının Latin harfli basımına ise “Kadınların Belleği Dizisi 2” projesi kapsamında “101-110’uncu” sayıları kapsayan bu ciltle başlandı. 101. sayıdan itibaren önceki sayılarda dergi kapağında yer alan “Fennî, edebî, içtimaî hanımlara mahsus sabahları neşrolunur yevmî gazetedir” yazısının yerini “Kadınlık hak ve menafini müdafaa eder, cumartesi günleri neşrolunur musavver gazetedir” ibaresi; “Sahaifimiz cins ve mezhep tefrik etmeksizin muhterem Osmanlı hanımları asarına mahsustur” ifadesinin yerini ise “Sahaifimiz cins ve mezhep tefrik etmeksizin muhterem Osmanlı hanımları asarına küşadedir ” ibaresi almıştır. Son ifadeden derginin bilimsel, edebî ve toplumsal konulara yer veren ve herhangi bir ayrım gözetmeden tüm kadınların eserlerine açık olan bir dergi olduğu sonucu çıkarılabilir. Dergide yer alan imza ve tartışılan konulara bakıldığında, bu yayın politikasına uygun davranıldığı görülebilir. Birçok kadın dergisinin arasında Kadınlar Dünyası, Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-u Nisvan Cemiyeti’nin yayın organı olarak radikal söylemi ile dikkat çekmektedir.
Basım Yılı: 2022
Yayına Hazırlayan ve Çeviri Yazım: Şeyda Aysun Oğuz
Yayıncı: Libra Kitapçılık ve Yayıncılık
ISBN: 978-625-8472-17-2
Yayın Hakkında: 1913-1921 yılları arasında, toplam 209 sayı olarak (194+15 sayı) yayımlanan bir Osmanlı kadın dergisi olan Kadınlar Dünyası’nın günlük, resimsiz ve 4 sayfa olarak yayımlanan ilk 100 sayısı “Kadınların Belleği Dizisi 1” projesi kapsamında 2009 yılında Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı “20. Yıl Özel Yayını” olarak “Latin harfleriyle” iki cilt halinde basıldı. Derginin haftalık, resimli ve başlangıçta 16 sayfa, daha sonra 8-16 aralığında değişen sayfa sayısıyla yayımlanan geri kalan 109 sayısının Latin harfli basımına ise “Kadınların Belleği Dizisi 2” projesi kapsamında “101-110’uncu” sayıları kapsayan bu ciltle başlandı. 101. sayıdan itibaren önceki sayılarda dergi kapağında yer alan “Fennî, edebî, içtimaî hanımlara mahsus sabahları neşrolunur yevmî gazetedir” yazısının yerini “Kadınlık hak ve menafini müdafaa eder, cumartesi günleri neşrolunur musavver gazetedir” ibaresi; “Sahaifimiz cins ve mezhep tefrik etmeksizin muhterem Osmanlı hanımları asarına mahsustur” ifadesinin yerini ise “Sahaifimiz cins ve mezhep tefrik etmeksizin muhterem Osmanlı hanımları asarına küşadedir ” ibaresi almıştır. Son ifadeden derginin bilimsel, edebî ve toplumsal konulara yer veren ve herhangi bir ayrım gözetmeden tüm kadınların eserlerine açık olan bir dergi olduğu sonucu çıkarılabilir. Dergide yer alan imza ve tartışılan konulara bakıldığında, bu yayın politikasına uygun davranıldığı görülebilir. Birçok kadın dergisinin arasında Kadınlar Dünyası, Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-u Nisvan Cemiyeti’nin yayın organı olarak radikal söylemi ile dikkat çekmektedir.
Basım Yılı: 2022
Yayına Hazırlayan ve Çeviri Yazım: Cavide Pala
Yayıncı: Libra Kitapçılık ve Yayıncılık
ISBN: 978-625-8472-28-8
Yayın Hakkında: 1895-1908 yılları arasında, toplam 624 sayı olarak yayımlanan bir Osmanlı kadın dergisi olan Hanımlara Mahsûs Gazete’nin ilk 100 sayısından seçilen metinlerin bir araya getirilmesiyle hazırlanan seçki, Mustafa Çiçekler ve Fatih Andı tarafından çeviri yazımı yapılarak, 2009 yılında Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı “20. Yıl Özel Yayını” olarak Latin harfleriyle basıldı. Kadınların Belleği Dizisi 2- 30. Yıl Projesi kapsamında ise Hanımlara Mahsûs Gazete’nin çeviri yazımı ilk sayısından başlanarak yapılıyor. Bu çerçevede Cavide Pala tarafından çeviri yazımı tamamlanan ilk 13 sayı dizinin 7. cildi olarak, Libra Yayıncılık ve Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı işbirliğiyle yayımlandı.
-Hanımlara Mahsus Gazete, Osmanlı toplumunda yayımlanmış ilk kadın dergisidir. Adı gazete olsa dahi, “gazete”, “mecmua”, “risale”, “mevkute”, “cerîde” adlandırmalarının birbirinin yerine kullanıldığı bu dönemde, önceleri (nr. 1-150) haftada iki gün, bilâhare (nr. 150-624) haftada bir gün çıkan derginin ilk nüshası 31 Ağustos 1895 (19 Ağustos 1311) tarihini taşır. Dergi, Tarîk gazetesi başmuharriri İbnülhakkı Mehmed Tahir tarafından yayımlanmıştır. Amacı ise “kemâl-i edeb ve iffet dairesinde yazılmak şartı ile kadınlara mahsus her türlü ahvâl, faydalı makaleler ve günlük havadisler neşretmek” şeklinde belirtilmiştir. (…)
Belli başlı “muharrireleri” arasında dönemin adı duyulmaya başlayan kadın yazarları yer alır: Makbule Leman, Nigâr binti Osman, Fatma Aliye, Emine Semiye, Fatma Şadiye, Fatma Fahrünnisa… Mecmuada zaman zaman dönemin erkek yazarları da yazılar yazmışlardır: Mustafa Âsım, Faik Ali, Tal’at Ali, Ahmed Rasim vs. bu yazarlardandır. Dergi yayın hayatı boyunca dönem dönem “elbise patronu”, şarkı notaları, “kısm-ı musavver”, “kızlara mahsus kısım” gibi ekler de vermiştir.
Hanımlara Mahsus Gazete’nin muhtevaca pek fazla siyasî konulara yakın durmadığı, içeriğini daha çok kız çocuklarının tahsili, hanımların çocuk terbiyesi, ev idaresi, karı-koca ilişkileri, tutumlu olma, giyim-kuşam, moda ve kadın, pratik sağlık bilgileri, hikmetli sözler, bilmeceler, kadınları ilgilendiren iç ve dış haberler, şiir, hikâye, telif ve tercüme roman tefrikaları, mektuplar, çeşitli konulardaki ilân ve reklâmlar vs. gibi kadın eksenli bir yelpazede oluşturduğu görülür.
Basım Yılı: 2022
Yayına Hazırlayan ve Çeviri Yazım: Cavide Pala
Yayıncı: Libra Kitapçılık ve Yayıncılık
ISBN: 978-625-8472-29-5
Yayın Hakkında: 1895-1908 yılları arasında, toplam 624 sayı olarak yayımlanan bir Osmanlı kadın dergisi olan Hanımlara Mahsûs Gazete’nin ilk 100 sayısından seçilen metinlerin bir araya getirilmesiyle hazırlanan seçki, Mustafa Çiçekler ve Fatih Andı tarafından çeviri yazımı yapılarak, 2009 yılında Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı “20. Yıl Özel Yayını” olarak Latin harfleriyle basıldı. Kadınların Belleği Dizisi 2- 30. Yıl Projesi kapsamında ise Hanımlara Mahsûs Gazete’nin çeviri yazımı ilk sayısından başlanarak yapılıyor. Bu çerçevede Cavide Pala tarafından çeviri yazımı tamamlanan 14-25. sayılar dizinin 8. cildi olarak, Libra Yayıncılık ve Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı işbirliğiyle yayımlandı. (1-13. sayılar için bkz. dizinin 7. cildi.)
Hanımlara Mahsus Gazete, Osmanlı toplumunda yayımlanmış ilk kadın dergisidir. Adı gazete olsa dahi, “gazete”, “mecmua”, “risale”, “mevkute”, “cerîde” adlandırmalarının birbirinin yerine kullanıldığı bu dönemde, önceleri (nr. 1-150) haftada iki gün, bilâhare (nr. 150-624) haftada bir gün çıkan derginin ilk nüshası 31 Ağustos 1895 (19 Ağustos 1311) tarihini taşır. Dergi, Tarîk gazetesi başmuharriri İbnülhakkı Mehmed Tahir tarafından yayımlanmıştır. Amacı ise “kemâl-i edeb ve iffet dairesinde yazılmak şartı ile kadınlara mahsus her türlü ahvâl, faydalı makaleler ve günlük havadisler neşretmek” şeklinde belirtilmiştir. (…)
Belli başlı “muharrireleri” arasında dönemin adı duyulmaya başlayan kadın yazarları yer alır: Makbule Leman, Nigâr binti Osman, Fatma Aliye, Emine Semiye, Fatma Şadiye, Fatma Fahrünnisa… Mecmuada zaman zaman dönemin erkek yazarları da yazılar yazmışlardır: Mustafa Âsım, Faik Ali, Tal’at Ali, Ahmed Rasim vs. bu yazarlardandır. Dergi yayın hayatı boyunca dönem dönem “elbise patronu”, şarkı notaları, “kısm-ı musavver”, “kızlara mahsus kısım” gibi ekler de vermiştir.
Hanımlara Mahsus Gazete’nin muhtevaca pek fazla siyasî konulara yakın durmadığı, içeriğini daha çok kız çocuklarının tahsili, hanımların çocuk terbiyesi, ev idaresi, karı-koca ilişkileri, tutumlu olma, giyim-kuşam, moda ve kadın, pratik sağlık bilgileri, hikmetli sözler, bilmeceler, kadınları ilgilendiren iç ve dış haberler, şiir, hikâye, telif ve tercüme roman tefrikaları, mektuplar, çeşitli konulardaki ilân ve reklâmlar vs. gibi kadın eksenli bir yelpazede oluşturduğu görülür.
Basım Yılı: 2023
Yayına Hazırlayanlar: Birsen Talay Keşoğlu, Göktuğ İpek
Çeviri Yazım: Ayşen Müderrisoğlu, Birsen Talay Keşoğlu, Derya Küçük, Duygu Cesur, Göktuğ İpek, Hüsniye Kılıççetin, Mustafa Keşoğlu
Yayıncı: Libra Kitapçılık ve Yayıncılık
ISBN: 978-625-8472-71-4
Yayın Hakkında: Âyîne dergisi Kasım 1875 (15 Şevval 1292) tarihinde Selanik’te yayın hayatına başlamıştır ve 11 ay yayımlanmıştır. Derginin hedefi kadınlar ve çocuklardır. İsraf, çocuk düşürme, çocuk eğitimi, iyi ahlak, aile ilişkileri, gelin-kaynana ilişkisi, eşlerin görevleri, vatanperverlik temel konular olarak göze çarpmaktadır.
Parça Bohçası (Parça Boğçası) 1889 yılında yayımlanan bir kadın dergisidir. Hatice Semiha ve Rabia Kamile Hanım tarafından çıkarılmıştır. Dergide huzurlu ve mutlu ev yaşamı, aile ilişkileri, eğitimin önemi, doğru beslenme, temizlik, israf gibi konulara ağırlık verilmiştir. Tanıtım yazısında, yayın politikasına ilişkin “Her ayın birinci günü ile on beşinci günü çıkar” ifadesi yer alan derginin, bugüne ilk sayısı ulaşmıştır. Bu nedenle ilk sayının ardından, yayın hayatına devam edip etmediği bilinmemektedir.
Âlem-î Nisvan, Tercüman gazetesinin (1883-1914) ilave eki olarak 1905 yılının sonlarında İsmail Gaspıralı’nın imtiyaz sahipliği ve liseyi yeni bitirmiş olan kızı Şefika Gaspıralı idaresinde yayımlanmaya başlamıştır. Kırım’ın Bahçesaray kentinde yayın dünyasına adım atan Âlem-î Nisvân dergisi, Rusya’daki Türklerin ilk kadın dergisidir. Dergi 1906-1910 yılları arasında aralıklarla devam etmiş ve 1911 yılında sadece üç sayı yayımlanabilmiştir.
“Hanımlara mahsus mecmua” başlığıyla 22 Mayıs 1330/4 Haziran 1914 tarihinde yayın hayatına başlayan Seyyâle dergisi, tek bir sayı olarak yayımlanmıştır. İlk nüshasının birinci sayfasında: “Genç kızlarımızla hanımlara mahsus ilmî, fennî, edebî, ahlaki felsefi, sınai, seyyahi musavver mecmuadır” ifadesi yer alır. Dönemin birçok yayınında rastlandığı gibi milleti yaratan değerleri çocuklara ve gelecek nesillere aktaracak olanların anneler olduğu varsayıldığı için kadınların eğitimine önem verilmesi gerektiği, ağırlıkla vurgulanmıştır.